<aside> š° Bewust kiezen voor informatie is een hele klus. Tijdlijnen, ā¤ļøĀ likes en aanbevelingen šš¼ā¦ Je wordt overstroomd met berichten die je moet lezen. Via social media of YouTube. Via een zoekmachine, een nieuwsbrief, een website. Maar wie stuurt wat?
</aside>
Wat zie hier? Bespreek het met een partner.
In de wereld van sociale media komen alle berichten via eindeloze lijsten (feeds en tijdlijnen) bij jou. Wat je daarin te zien krijgt is nooit alles van de accounts of onderwerpen die je volgt. Dat kan gewoon niet, het is gewoon te veel. Via een algoritme wordt er een selectie gemaakt voor jou.
Het ****algoritme voor een tijdlijn is een ondoorgrondelijke optelsom van berekeningen met Ć©Ć©n hoofddoel: jou zo lang mogelijk bezighouden in de app. Of het nu Insta, TikTok, YouTube of wat anders is. Of het nu leuke dingen zijn, of juist vervelende. Want wat blijkt: als mensen boos worden blijven ze langer plakken in de app.
| 3.2
Plus advertenties die bij dit lijstje passenā¦ en dus hoogstwaarschijnlijk misschienā¦. bij jou. Eigenlijk zijn die advertenties de echte drijfveer in het algoritme: als jij maar zo veel mogelijk advertenties ziet. Bewust of onbewust. Sommige van die dingen koos je echt zelf, je volgt een account of een hashtag. Andere passen volgens het algoritme goed bij jou. Alles samen geeft de lijst van aanbevelingen. Die eindeloze lijst.
<aside> š
De aanbevelingen in je tijdlijn lijken persoonlijk, maar er is helemaal niemand die het ook maar iets uitmaakt wie jij bent bij TikTok, Insta, YouTube of Snapchat. Als je maar nieuwsgierig wordt en veel kijkt en klikt, want alleen dan ābestaā je voor een platform. Het beste bewijs daarvoor is dat iedereen mag liegen over zijn of haar leeftijd om toegelaten te worden onder de minimumleeftijd. En de eindeloze lijst aanbevelingen.
</aside>
Een like onder een willekeurig bericht door een van je vrienden is genoeg om dat bericht zelf ook in je tijdlijn te krijgen. En zo denk je al gauw dat die vriend of vriendin het ook gelezen en doorgestuurd heeft. Maar het kwam misschien al via viaā¦ en niemand die het bericht controleerde. En zo gaat het āin real lifeā natuurlijk ook.
āAlleen de kop gelezen...ā āFoto was leukā¦ā āOh spannendā¦ā Maar de vraag is steeds, klopt het ook echt?
Naast veel commerciƫle informatie, staat er op social media ook veel instant informatie, dat zijn spontane meningen en berichten. Zonder redactie en met minimale huisregels over wat prettig en veilig is om te lezen, want daar doen social media nauwelijks aan. Veel mensen vinden spontaan belangrijk: eerlijk, emotioneel, zonder tussenkomst van anderen. Maar spontaan betekent helaas ook regelmatig ondoordacht, of gewoon bot en dom.
| 2.2
De algoritmes van sociale media hebben een grote voorkeur voor heftige emotie. Vooral omdat emotie altijd reactie oproept. Als een reactie bot en dom is vinden de social media het prima. Hoe meer gedoe hoe beter, zo ligt dat gewoon. Als je maar blijft kijken.
Volg je rechtstreeks een kanaal zoals Jeugdjournaal in hun eigen app dan is er er juist ruimte voor evenwichtige reacties. Met genoeg te beleven voor de kijkers. Het is genuanceerde informatie over het nieuws, voor kinderen vanaf negen jaar. Veilig ook.
<aside> š
Nepnieuws zonder dat je het in de gaten hebtā¦ | 4
Wat het plaatje hierboven vooral laat zien: een leugenaar vertelt nepnieuws; het nepnieuws wordt geliket door een vriend van een van jouw vrienden en komt zo bij jou. En jij? Jij gelooft het misschien graag, want het komt van een vriend. Toch?
Heel vaak is de afzender van een bericht dus niet hetzelfde als de bron van het bericht. Als iemand iets liket vind je dat bericht in jouw tijdlijn van bijvoorbeeld Insta of TikTok. Vriend en platform, allebei lijken ze dan een soort afzender, terwijl de echte bron hopelijk in de informatie staat.
</aside>
Via de zoekmachine vind je in de eerste plaats natuurlijk zoekresultaten voor wat je zoekt.
Maar Google gedraagt zich ook steeds meer op een social media manier (en steeds minder als een zoekmachine). Ook Google wil je graag zo lang mogelijk ābij zich houdenā. Wanneer je klikt op Meer om te vragen kom je in een soort social media fuik terecht. Van de ene vraag of tekst klik klik je op een ander. Je wordt al snel nieuwsgierig. Wat is er allemaal te vragen, te weten? Met zoeken heeft dat niet veel meer te maken.
Google heeft veel van dat soort blokjes. Bij ons 100 Queries onderzoek kwamen we al deze kopjes tegen:
Meer om te vragen,Vragen van anderen,Gerelateerde zoekopdrachten,Mensen zoeken ook naar,Meer producten bekijken,Meer items,Plaatsen om te bezoeken,Aanradersenzovoort. Goeie hulp of afleiding of opdringerigheidā¦ Wat is het volgens jou? Gebruik je het? Werkt het wel?
EĆ©n ding is zeker: ook deze lijst van aanbevelingen komt tot stand op basis van een ondoorgrondelijk algoritme. Je zal vaak niet snappen waarom je iets zietā¦ Misschien is Google zelf het spoor ook een beetje kwijt. Er worden stukjes van de sites geplukt en aangeboden als een soort vraag/antwoord spel. Het antwoord staat dan in het resultaatā¦ (soms zeggen ze zelfs samenvatting, maar dat is ronduit onzin, het is eerder een citaat van de bron).
Voor veel informatie kan je dan ook beter starten bij een vertrouwde bron.
<aside> <img src="/icons/send_blue.svg" alt="/icons/send_blue.svg" width="40px" />
Een nieuwsbrief van jouw sportvereniging of een andere club die je volgt is ook duidelijk: informatie van de bron. Enig nadeel daarvan is dat niet alles in zoān email interessant is voor jou. Maar je kan de informatie scannen op dingen die jou interesseren. Scannen is een manier van lezen die altijd van pas komt.
Veel interessante plekken hebben een eigen nieuwsbrief waarop je je kunt abonneren. Aanmelden en afmelden gaat meestal even makkelijk.
</aside>
Op allerlei manieren komt informatie naar je toe via(nieuwe) apps en websites. Je ziet ze via een aankondiging of krijgt rechtstreeks een link doorgestuurd. Zoek zelf altijd uit wie de makers zijn!
Vertrouwde bronnen zijn bijvoorbeeld NOS Stories voor nieuws en watwat.be over alles wat er in de samenleving voor jongeren speelt. Dat zijn bovendien plekken waar je je eigen verhaal kwijt kan. Of ga naar @nemokennislink voor wetenschapsinformatie.
Als je informatie zoekt is het vaak prima om direct bij zoān vertrouwde bron te beginnen. Ook bijvoorbeeld bij Wikipedia (of de Wikipedia app) voor algemene informatie. Extra voordeel: minder afleiding en meer privacy.
<aside> š
Let op: niet elk platform zit op alle socialsā¦ en ook niet altijd even uitgebreid. Je moet het uitzoeken. Soms is de eigen app een beter idee, of ga gewoon naar de eigen website of het YouTube kanaal. Net zo makkelijkā¦
</aside>
YouTube hangt als gigantisch videoplatform een beetje tussen de socials en een zoekmachine in. Je vind er alles, maar je moet de weg een beetje leren kennen, en je zeker niet laten opslokken daar algoritme dat je eindeloos nieuwe videoās aanbiedt.
Moeilijker wordt het als je chat met een chatbot. Zijn ChatGPT, Copilot in Bing of Gemini (van Google) een bron? Chatbots combineren informatie uit talloze bronnen tot een nieuwe tekst. Of dat originele informatie is? Daar is men nog niet uit.
Steeds meer mensen gaan de informatie uit een chat rechtstreeks gebruiken. Dat is niet terecht. Ook de makers van chatbots zeggen dat je informatie uit een chat altijd moet controleren bij een andere bron. En het is belangrijk om goeie prompts te geven. Vragen stellen is gezellig, maar duidelijke opdrachten geven is essentieel. JBaken goed af wat de chatbot gaat doen. Jij stuurt en controleert. Een chatbot is dus eerder een assistent dan een bron.
De grote vraag is: wil je het ook allemaal weten wat je voorgeschoteld wordt? Je hoeft natuurlijk niet af te gaan op wat je in je tijdlijn krijgt. Net zo goed, of misschien zelfs beter: ga naar een vertrouwd kanaal of een vertrouwde account, en scroll zelf door de tijdlijn van dat kanaal.
Waarom wachten wat er op je af komt?
Praat met elkaar in de klas of op het werk hoe informatie bij je terecht komt. Wat past bij jou, bij jullie? Je kan vervolgens zelf rechtstreeks naar zoān vertrouwde bron met betrouwbare en bruikbare informatie gaan.
<aside> š
</aside>
Er wordt tegenwoordig ook nagedacht over hoe jouw ideale feed of tijdlijn eruit zou moeten zien; over hoe je zelf meer invloed op je tijdlijn zou kunnen krijgen. Maar dat is nog best lastig. Zonder filtering zie je alles, bijvoorbeeld in volgorde van binnenkomst. Maar dat is dus vaak te veel. En dat jouw smaak kan ook nog wel eens wisselen. Mag toeval een rol spelen? Hoe dan? Een ding is zeker: een reset-knop šĀ om af en toe helemaal opnieuw te beginnen zou fantastisch zijn!
<aside> šļøāšØļø DIT WEET JE NU ā¦ over hoe informatie bij jou komt
</aside>
Externe links en bronnen >
Verder leren >
Waarom is betrouwbaarheid belangrijk?
Clickbait. Kijk verder dan de kop!