Laatste update 22/03/24
<aside> đ° ChatGPT
Eind 2022 was daar opeens het succes van het computerprogramma ChatGPT, de chatbot die je de gekste dingen kan vragen (zie noot). Een gezellig gesprek voeren over 1001 onderwerpen of een stuk code voor je laten verbeteren, de welbespraakte chatbot kan alles, lijkt het wel. Ook voor school. Schrijf een werkstuk over âŚ
ChatGPT heeft de kracht om jou dingen uit handen te nemen, omdat het over eindeloos veel data kan beschikken (vooral teksten, maar ook plaatjes, videoâs en andere bronnen). De kracht lijkt daardoor grenzeloos. Maar in de gratis versie er zijn grote beperkingen, zoals actualiteit, bronvermelding en betrouwbaarheid. Maar misschien is ChatGPT over een jaar wel net zo goed als de betaalde versie van nu. Dat zou mooi zijn!
Hoe ga je met ChatGPT om? Op welke manier is deze kunstmatige onvermoeibare prater bruikbaar voor school of werk? Probeer het uit, bespreek de uitkomsten samen met anderen. Je kunt er veel aan hebben als je de juiste opdrachten geeft en niks meteen voor zoete koek aanneemt.
</aside>
De chatbot ChatGPT draait op een taalmodel, dat is een manier om een machine zo natuurlijk mogelijk te laten âpratenâ. Antwoorden in een gesprek beginnen vaak heel vriendelijk met âinderdaadâ of: âdat klopt...â De belangrijkste opdracht van de ontwerpers lijkt te zijn: âvoer een prettig gesprek en spreek niet tegenâ. Plus: âmaak het antwoord niet te ingewikkeld of te langâ. Alles afhankelijk van het soort opdracht dat je geeft. Eigenlijk is een vraag stellen al een soort opdracht, namelijk: voer een gesprek. (Veel mensen stellen ook vaak vragen aan een zoekmachine. Dat is niet per se de beste manier om aan informatie te komen, maar het is wel wat veel gebeurt.)
De chatbot is getraind om logische antwoorden samen te stellen. Dat is het 'genereren' waar de G voor staat, en dat betekent: antwoorden te geven die er goed uitzien, zoals in een menselijk gesprek. Maar het maakt voor ChatGPT niet direct uit of die antwoorden compleet, actueel of helemaal betrouwbaar zijn. Welke informatie voor een antwoord gebruikt wordt is voor de vragensteller onduidelijk. De bot voert uit wat is opgedragen via zoekbalk (de prompt), en zal na een kritische opmerking die je maakt zeggen gewoon zeggen: 'ja, je hebt gelijk, ik moet dit en dit ook nog noemen'. Of: 'natuurlijk, ik heb ook wel informatie van pas geleden.' Al krijg je soms botweg ook zelf de schuld: 'misschien was de vraag onvolledig'. Om dan weer te horen te krijgen: 'je moet alle antwoorden zelf controleren met andere bronnen...'
Maar goed, leuk en bijzonder is chatten met ChatGPT toch zeker. Je kan vragen wat je maar wilt en de bot gaat overal serieus op in. Het gaat veel verder dan een gesprek voeren. Je kan samen songteksten schrijven, recepten zoeken en hulp bij je planning krijgen. Je krijgt in gesprek met ChatGPT antwoorden zoals een mens dat zou doen. En omdat het een machine is, met een gevoel van neutraliteit en betrouwbaarheid.
Is dat ook niet prettig als toevoeging (of opening) in een zoekmachine? Nooit meer zoeken, gewoon meteen vinden?
Tja, Google werkt hier eigenlijk ook al een tijdje aan met resultaten onder het kopje: âde meeste mensen vragenâ of âandere mensen willen wetenâ. Google plakt er dan ĂŠĂŠn direct (uitgelicht) resultaat aan vast. Helaas is deze directheid zeker voor informatief zoeken een hoogst twijfelachtige ontwikkeling. Want bij Googleâs directe antwoorden is vooral betrouwbaarheid een vaag begrip. Net als als bij ChatGPT.
âDirecte antwoordenâ dat is: jou in een gesprek het idee geven dat er een duidelijk antwoord mogelijk is op al jouw (zoek)vragen. Een gevoel dat aansluit aan bij wat de meeste mensen inderdaad vaak lijken te willen: simpele en snelle antwoorden. In een aantal gevallen kan dat heel goed, maar het hangt helemaal van je onderwerp af! Zie âZoekbedoelingenâ onderaan de pagina bij âVerder lerenâ.
<aside> đ Het gebruik van chatbots is voor een belangrijk deel ook een gevecht om jouw aandacht. Met als belangrijkste doel van Bing-eigenaar Microsoft om de advertentiemarkt open te breken. Die advertentiemarkt is nu vrijwel helemaal in handen van Google. Bing wil daar een stukje van af snoepen, door inzet van chatten met ChatGPT naast de zoekmachine.
Maar let op, in de gratis versie zijn de bronnen niet de bronnen van de tekst. Ze passen erbij of zijn soms verzonnen. Dat is over een jaar misschien beter.
De ontwikkeling van dit soort gesprekken zal de komende tijd de opzet van grote zoekmachines dus sterk kunnen gaan veranderen. Je kijkt met ChatGPT naar de toekomst van zoekmachines. Het antwoord van Google is Gemini (voorheen Bard), het Chinese Baidu komt met Ernie.
Citaat uit de Nieuwscheckers Nieuwsbrief 16 juni 2023:
(âŚ) Een terugkerende handicap bij het gebruik van chatbots is de ontembare neiging om te fabuleren [MS: dingen verzinnen]. De software komt zeer regelmatig met verbanden, bronnen en boektitels op de proppen die niet bestaan. De output klinkt dan logisch en redelijk, maar bevat klinkklare nonsens. Dat verschijnsel beperkt de toepassingsmogelijkheden en zorgt voor hoofdbrekens bij ontwikkelaars van chatbots.
Fabuleren of hallucineren door chatbots is niet onoverkomelijk, zolang de technologie werk uit handen neemt, en je in staat bent om de output op waarde te schatten.(âŚ).
[MS - anders gezegd:] âdat chatbots soms gewoon dingen verzinnen is niet zo erg, als je er tijd mee kunt besparen; als je maar in staat bent om te zien of de uitkomt een beetje klopt of niet.â En dat is wel het probleem: je moet best al veel weten om te ontdekken wat de waarde is van wat ChatGPT je geeft.
<aside> đŁ Kortom, je moet dus goed kunnen lezen en zelf al veel weten om ChatGPT goed te kunnen gebruiken bij het zoeken naar informatie.
Lastig punt is dat chatbots heel zelfverzekerd doen over hun antwoorden en je aan de andere kant gewoon gelijk geven wanneer je iets recht zet dat niet klopte. Daarnaast ChatGPT is heel beĂŻnvloedbaar. Dat is best ingewikkeld om mee om te gaan.
</aside>
<aside> â ď¸ De bronnen ofwel**:** de bijgevoegde links
Zelfs al worden er in Bing misschien links naar zogenaamde bronnen bijgeplakt, dan zijn dat op dit moment niet de bronnen van het antwoord! Het antwoord is namelijk altijd samengesteld uit ontelbaar veel internetbronnen, op basis van complexe algoritmes. De links die je ziet, zijn een soort logische extra service. Ze zijn erbij verzonnen en linken ook zeker niet altijd naar betrouwbaar bronnen!
In de betaalde versie ChatGPT4 is dit aan het veranderen.
</aside>
Als je ChatGPT gebruikt, neem dan niet meteen genoegen met het eerste het beste antwoord dat je krijgt. Net zo min als in de zoekmachines van Google en Bing. Je moet zeker doorvragen en duidelijke opdrachten geven. Je krijgt een stukje antwoord en daar moet je zelf nog van alles mee doen. Een paar tips:
Je zou kunnen zeggen: ChatGPT kan veel, maar weet niks. ChatGPT is vele malen sneller dan de mens met antwoord geven, maar niet slimmer. Hoe je het ook wendt of keert: kunstmatige intelligentie is geen denken, maar combineren. Eindeloos snel combineren, en evalueren wat het beste werkt in bepaalde omstandigheden. Strakke sturing door de gebruiker is belangrijk. Net als in een zoekmachine gaat het om samenwerking tussen mens en machine. Zelf sturen of gestuurd worden?
<aside> đď¸âđ¨ď¸ DIT WEET JE VOORLOPIG ⌠over zoeken met chatbots zoals ChatGPT
Een zo menselijk mogelijk gesprek staat centraal in ChatGPT.
Het totaal aan gebruikte bronnen wordt niet bekend gemaakt. Dat zal niet veranderen.
ChatGPT is geen zoekmachine, maar een taalmodel. Chatbots praten meestal heel zelfverzekerd, maar ze hebben gewoon ongelijk op allerlei momenten. Je moet goed kunnen lezen en zelf al veel weten om ChatGPT goed te kunnen gebruiken.
Je kan ChatGPT vooral heel goed gebruiken om iets voor te bereiden, om een tekst samen te vatten, om nieuwe woorden te leren en om op ideeĂŤn te komen. En blijf kritisch.
Belangrijkste advies: test het en praat erover in de klas, zodat je leert om ermee te werken. Chatbots gaan niet meer weg.
</aside>
Externe links en bronnen (8-14) > helaas is er nog maar weinig voor kinderen over ChatGPTâŚ
ChatGPT op: Start.slimzoeken.nu
Externe links en bronnen (15+) >
Pinboard: bookmarks for slimzoeken tagged 'chatgpt'
Verder leren >
Het ene resultaat is het andere niet
âŁ
15+ menu original - synced blok
[Slim zoeken](<https://www.slimzoeken.nu/over/>)Â [Licentie CC BY 4.0](<https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/deed.nl>) Word een Slim Zoeken supporter [15+]