Home | Onderwerpen | Thema's
Of ga naar Docentinformatie VO/MBO
Leren omgaan met online informatie is cruciaal in deze tijd. Wat krijg je op je telefoon, je tablet of je laptop zo opeens onder ogen? Is het grappig? Belangrijk? Kan je het gebruiken om van te leren?
Het is een wijdverbreide mythe dat alles op internet te vinden is met één druk op de knop. Internet is geen bibliotheek of encyclopedie en zeker geen kinder-encyclopedie (we zeggen het nog maar even). Internet is in de eerste plaats verworden tot een gigantische koopgoot, waarin gelukkig nog wel wat goudklompjes meegesleurd worden. Maar het is een hele kunst die goudklompjes uit de modder te zeven.
Het is voor een leerling vrijwel onmogelijk tegelijk te letten op betrouwbaarheid, volledigheid, doel van een website, leesbaarheid en relevantie. Nog los van de enorme afleiding die je moet weerstaan bij internetgebruik. Bovendien vraagt het formuleren van een gerichte zoekopdracht of prompt de nodige ervaring.
Verkeerde informatie leidt tot verwarring. Het is gemakkelijker om iets aan te leren dan om iets af te leren. Zo zijn er mythes over het afstammen van de mens van de aap of het kiezen van achternamen in de tijd van Napoleon. Ook verkeerde beeldspraak kan leiden tot jarenlange misverstanden: watermoleculen voorstellen als watermannetjes die tegen een drijvend voorwerp aanduwen om de wet van Archimedes uit te leggen is misleidend. (Zwemmen ze dan in het water, kunnen ze ook een andere kant opduwen?). Onderwijs hoort gebaseerd te zijn op gedegen informatie, juist ook in het basisonderwijs. De eerste keer dat je ergens over leert (’priming’) is vaak cruciaal.
<aside> 📌
Voor de basisschool is er start.slimzoeken.nu, met zo’n 500 vertrouwde bronnen. Het merendeel van deze sites is speciaal gemaakt voor kinderen en jongeren.
</aside>
Wikipedia staat bij online zoeken naar schoolonderwerpen erg vaak bovenaan in de resultatenlijst, zo blijkt uit ons onderzoek. Je kan dus ook goed starten bij Wikipedia voor een eerste indruk. Wikipedia heeft bovendien een goede app. Zet die gewoon op je telefoon.
<aside>
In tegenstelling tot wat je nog regelmatig in het onderwijs hoort, is de sociale encyclopedie Wikipedia best een prima bron om als naslag te gebruiken. Mensen die zeggen dat iedereen het zomaar kan veranderen roepen maar wat. Op de meeste veranderingen aan Wikipedia-pagina’s wordt meteen gereageerd; de Wikipedianen en de automatische bots van Wikipedia doen uitstekend werk om de kwaliteit hoog te houden.
</aside>
Wikipedia is in academisch onderzoek inderdaad niet toegestaan als primaire bron en er staan ook inderdaad wel eens fouten in (of eerder: niet alles is 100% up-to-date of volledig). Maar als naslagwerk wordt bijvoorbeeld de Engelstalige versie ook in de universitaire wereld gebruikt vanwege de kwaliteit. De foutmarge kwam in een klein onderzoek (over farmaceutische lemma’s) zelfs lager uit dan de Encyclopedia Brittanica, terwijl de omvang vele malen groter is.
Daarnaast is zomaar googelen geweldige tijdverspilling voor een kind, terwijl beginnen bij Wikipedia ondanks het relatief hoge leesniveau vaak een goed opstapje geeft. Zeker wat betreft het vinden van nieuwe zoekwoorden. Bovendien is Wikipedia not-for-profit.
<aside>
Overigens, Wikikids is niet de kinderversie van Wikipedia; het staat juist wel vol fouten. Zie deze WikiKids Review en https://basis.slimzoeken.nu/onderwerpen/en-wikikids.html
</aside>
Lees ook: Wat is de waarde van Wikipedia?
| 4
<aside> 🔰
Zomaar even googelen is zonde van de tijd van een leerling of student. Geef les in zoeken (of leer dat samen met de leerlingen) en bespreek de inzet van ondersteunende tools. Hetzelfde geldt voor het gebruik van chatbots.
</aside>
Wist je dat een groot deel deel van web voor leerlingen erg lastig bruikbaar is is? Dat komt onder andere hierdoor:
<aside> 👉
Verschillende elementen waar Slim Zoeken invulling aan geeft, staan glashelder op een rij in deze mooie UVA Kennisclip over digitaal lezen.
| 4
</aside>
<aside> 🔰
Voor het gebruik van online informatie is geen pasklare gemaksoplossing. Uiteenlopende zoekvragen hebben allemaal hun eigen aanpak nodig. Wel staat of valt zinvol gebruik van online informatie met goed kunnen lezen en voldoende basiskennis. Voor zowel zoeken met zoekmachines als chatten met chatbots.
</aside>
Net zoals schoolboeken kwaliteitsinformatie leveren, hoort de basis van internet in de klas ook betrouwbaar en begrijpelijk te zijn. Begin dus bij vertrouwde bronnen en leg uit waarom ze vertrouwd zijn.
Leg samen een lijstje van vertrouwde bronnen aan. Hier staan eerste tien als referentie aan het boek Slim Zoeken 2. Een complete keuze, onderverdeeld per schoolvak, vind je op:
Vertrouwde bronnen voor acht tot twaalf jaar
<aside> 💡 Vertel standaard bij elke online bron die je laat zien in de klas
Bespreek gezamenlijk waarom de getoonde bron wel/niet aan je lijst van vertrouwde bronnen kan worden toegevoegd.
Op deze manier raken leerlingen vertrouwd met het bespreken van bronnen. Alles hierover in de Webcheck.
</aside>
Zoeken op internet is enorm afleidend. Laat leerlingen alleen daarom al samenwerken bij internet-zoeken. Maar ook het voorbereiden, het samenstellen van zoekopdrachten, het beoordelen van de informatie is veel effectiever bij samenwerken. Bovendien valt er veel van elkaar te leren op het gebied van voorkennis en aanpak.
Laat de duo’s na afloop ook weer uitwisselen binnen de hele groep. Bespreek de criteria die aan de orde komen via de Webcheck.
<aside> 💡 Samen bespreken. Waar ben je het over eens, waar zitten de verschillen als je kijkt naar de kwaliteit van een website? Sommige dingen zie je meteen: te veel advertenties. Andere dingen zijn persoonlijk. Wat de één een amateur vindt (geen scheldwoord trouwens), is voor de ander een hobbyist. Maar wat is dan het verschil? Welke informatie kun je meteen overslaan? Leer samen gevoel te krijgen voor wat informatie waard is.
</aside>
Laat leerlingen tussentijds ook bij elkaars werkproces meehelpen, laat ze elkaars teksten meelezen. Leerlingen willen bovendien best meepraten over de criteria waar een werkstuk aan moet voldoen. Ze hebben er veel over te vertellen. Maak van de uitwisseling een vast moment in elke les.