<aside> 🔰 Een bron is de oorsprong, de plek waar je bepaalde informatie voor het eerst tegenkomt. Een bron kan een tekst zijn waar informatie uitgehaald wordt. Maar ook een foto, een video of een voorwerp zijn een bron van informatie.
</aside>
Bron in de bergen – Bron: pixabay.com
Een bron is de oorsprong. Een rivier ontspringt bij een bron in de bergen. Een informatiebron is het begin van informatie. Waar komt de informatie oorspronkelijk vandaan?
Informatie is vaak een tekst: een nieuwsbericht, een bladzijde uit een handleiding of een website over de geschiedenis van jouw buurt. Maar eigenlijk kan de informatie-drager van alles zijn: een voorwerp in een museum, een foto, een grafiekje. Ook DNA of een stuk grond is informatie.
De informatie kan origineel zijn en rechtstreeks van een bron komen. De informatie kan ook van anderen komen. Een verslaggever in het journaal vertelt wat hij heeft gehoord van de mensen ter plaatse. Die mensen zijn dan de bron.
En let op: iemand die iets vertelt, schrijft of laat zien kan de bron zijn, maar ook gewoon alleen de (af)zender of de doorverteller.
De dorpspomp? – Bron: pixabay.com
<aside> ❗ Let op! Dat er een bron is, zegt nog niks over of de informatie klopt. Het is verstandig je altijd af te vragen of je weet waar informatie vandaan komt. Is het doorverteld (en misschien veranderd)? Of komt het rechtstreeks van de bron? Wat voor soort bron? Want ook een roddel heeft een bron. Dan is de bron de eerste persoon die de roddel vertelde.
</aside>
Het CBS is een belangrijke bron, onder andere voor cijfers en getallen over alles wat we doen en laten in Nederland. Veel mensen krijgen wel eens een brief om mee te doen aan een onderzoek van het CBS. Dat is dan een uitgebreide vragenlijst over zaken als werk, wonen en vrije tijd. Het CBS werkt al die gegevens uit in interessante statistieken over wat er gebeurt in ons land. Het CBS is echte autoriteit dus – een bron waar je van op aan kunt. Bovendien ook een bron die zelf onderzoek doet: een primaire bron.
Bekijk eens hoeveel mensen er naar schatting internet gebruiken in Nederland, en via welke apparaten: CBS Statline.
Social media zijn zelf geen bron. Dat zijn de gebruikers en hun kanalen. Kijk dus wie dat zijn op TikTok, Instagram, Snapchat of waar dan ook. Het varieert van bekende kanalen zoals Jeugdjournaal en NOS-Stories tot vage namen of nepprofielen onder duidelijke achtergrond. Er zijn personen die je in het echt ook kent: vrienden, klasgenoten, kennissen. Plus talloze influencers en merken. Veel personen en kanalen vertellen eigenlijk nauwelijks iets inhoudelijks over zichzelf. Wees daar voorzichtig mee als het om informatie gaat. Social media zijn de belangrijkste verspreiders van nepnieuws. Sociale media zijn ook een vergaarbak van meningen zonder bronvermelding.
Let er dus op wie de echte bron is. Daarbij worden afzender en echte maker ook nogal eens door elkaar gehaald, zeker bij social media! Dit plaatje over nepnieuws illustreert dat. Links staat de bron, Pinokkio, een leugenaar. Een papegaai praat hem na, en via een vriend komt de informatie bij jou. Omdat het je vriend of vriendin is die jou informeerde zou je kunnen denken: mijn bron klopt. Maar je vriend is de afzender, niet de bron. Zo kan het met elk bericht gaan.
Dus check de bron
Aan de andere kant zijn social media ook de stem van mensen op plekken waar journalisten moeilijk kunnen komen. Op Facebook en X/Twitter bijvoorbeeld doen bewoners van steden en dorpen verslag van hun situatie in moeilijke situaties of in oorlogsgebieden. Vertellen mensen over onderdrukking en hoe de mensenrechten geschonden worden. Zij zijn een echte bron. Soms bewust anoniem omdat hun veiligheid in het geding is.
Wel is het goed als we er op de een of andere manier achter kunnen komen of de berichten ‘authentiek’ zijn, dus of er een echt mens achter zit. Journalisten zijn er goed in om dat uit te zoeken. Ook doordat ze soms de mensen ter plekke ontmoeten. Met gevaar voor eigen leven.
Sociale media zijn voor veel mensen en instellingen het aangewezen platform om te laten zien wat ze doen. Ze verwijzen dan naar hun eigen activiteiten.
Het gaat er dus vooral om dat jij leert bepalen wie je kunt vertrouwen en wie je moet controleren, wie je moet dubbelchecken of wie je helemaal nooit moet geloven. Soms heb je daar de hulp van anderen, zoals Nieuwscheckers en andere onderzoekers voor nodig. Maar je hebt zelf ook een belangrijke rol: als iets te mooi of te gek is om waar te zijn, dan klopt het meestal ook niet.
Vraag: ‘Waar heb je die informatie vandaan?’
Antwoord: ‘Van Google!’
Google’s Kenniskaart
<aside> 💡 Als je informatie zoekt is het vaak ook prima om direct bij een vertrouwde bron te beginnen. Dus bijvoorbeeld bij Wikipedia (of de Wikipedia app) voor algemene informatie of bij Schooltv voor informatieve video’s. Beide met minder afleiding en meer privacy.
</aside>
<aside> 👁️🗨️ DIT WEET JE NU … over bronnen
Informatie kan origineel zijn en rechtstreeks van de bron komen. Informatie kan ook van anderen komen.
De afzender van informatie is dus lang niet altijd hetzelfde als de bron van informatie.
Het is dus altijd verstandig je af te vragen waar informatie oorspronkelijk vandaan komt... Een ander kan de informatie aanvullen of veranderen.
Maak een lijstje van jouw eigen vertrouwde websites en breid dat langzaam uit.
Een zoekmachine is geen bron. Een zoekresultaat geeft wel een link naar een bron.
Ook social media als TikTok of Instagram zijn geen bron. Kijk altijd naar het kanaal of de persoon bij een bericht.
</aside>
Externe links >
Verder leren >
Betrouwbaar, vertrouwd of bruikbaar
15+ menu original - synced blok
[Slim Zoeken](<http://slimzoeken.nu/>) ©2024 door [Maarten Sprenger onder licentie](<http://slimzoeken.nu/over>) [CC BY-NC 4.0](<https://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/deed.nl>) [15+] Word een Slim Zoeken supporter Docentinformatie