<aside> 🔰 Verkeerde informatie leidt tot verwarring en het is makkelijker iets aan te leren dan iets af te leren. Daarom is het belangrijk dat wat je leert ook echt klopt. Je hebt basiskennis nodig, ook om te kunnen zoeken. Betrouwbare basiskennis.
Op internet staat een hoop onzin en ook veel dingen die maar half kloppen. Sta daarom stil bij wat betrouwbare bronnen zijn. Bronnen waar je van op aan kunt, bronnen die als ze een keer een fout maken dat herstellen.
</aside>
Check check
Als je iets leest dat niet klopt, ga je onzin geloven – is dat erg of niet? Ja, dat is erg. Verkeerde informatie leidt tot verwarring. Sommige verwarring is moeilijk te herstellen. Je hebt misschien weleens gehoord dat mensen van de apen afstammen. Maar dat klopt niet: apen en mensen stammen af van dezelfde voorouder in de oertijd. Het vervelende is dat mensen die deze informatie vroeger verkeerd begrepen, het later niet meer uit hun hoofd krijgen.
Veel mensen denken ook dat keizer Napoleon in Nederland de achternaam heeft ingevoerd. Maar de mensen hadden toen allang achternamen! Napoleon heeft er wel voor gezorgd dat de achternaam werd opgeschreven. Hij liet nog veel meer dingen vastleggen, zoals het burgerlijk wetboek.
Meer misverstanden
De wereld zit vol met dit soort misverstanden. Je hoort soms ‘dat je niks meer hoeft te onthouden, omdat je alles kunt opzoeken.’ Ook dat klopt niet: om iets te vinden heb je basiskennis nodig. Met die basiskennis kun je een goede zoekopdracht maken. Daarna heb je kennis nodig om te bepalen of de resultaten bruikbaar en betrouwbaar zijn. Want Google vertelt je niet of informatie betrouwbaar is. Hetzelfde geldt voor het gebruik van ChatGPT, met jouw basiskennis kun je beoordelen of de tekst die je krijgt fantasie bevat of niet.
Brandstapel
Als betrouwbaarheid niet belangrijk was, geloofden we nu nog, net als in de middeleeuwen, dat iemand een heks kan zijn en op de brandstapel moet. Dan had niemand in de gaten gekregen dat je ziek kunt worden van virussen en bacteriën die met het blote oog niet zichtbaar zijn. En dat er ook veel nuttige bacteriën bestaan.
<aside> 💡 Goede, waardevolle informatie ontstaat vooral door samen te werken. Door anderen te laten lezen wat je schrijft. Als je samen ontdekt dat iets niet klopt, ga je op zoek naar wat wél waar is. Zo werkt wetenschap ook. Door steeds kritisch te kijken of een uitspraak klopt.
Vraag je af als je iets leest of hoort: Wie zegt het en waarom? Dat maakt het werken met ChatGPT ook zo lastig: er zit niemand achter, er is geen afzender of context waar je je in kunt verplaatsen. Het doel is: een leesbare tekst te generen.
</aside>
Gekleurde informatie
Informatie kan 'gekleurd' zijn. Een schrijver laat bijvoorbeeld expres dingen weg die niet in zijn of haar straatje passen. Sommige sites maken het heel bont. Ze geven onjuiste informatie en zetten er uitspraken van mensen bij die niet kloppen.
Op een blog mag dat: dan wil je juist graag dat de schrijver zijn mening geeft. Maar een mening is geen neutrale informatie. Ook horen meningen en informatie niet door elkaar te staan, zonder dat je dat doorhebt.
Dit komt vaker voor dan je denkt, want je ergens goed in verdiepen kost tijd. Social media staan vol met uitspraken van mensen die alleen koppen lezen.
De schrijver wil iets aanprijzen en laat daarom informatie weg. Een groot probleem: dat weet de schrijver, maar de lezer komt er niet zo makkelijk achter. Welkom in de wereld van commerciële influencers.
De schrijver plakt een paar foto’s aan elkaar die hij of zij op internet heeft gevonden en babbelt er op los over reusachtige dieren of spannende gebeurtenissen. Soms weet de maker zelf dat het onzin is, soms niet. Deze zogenaamde broodje-aapverhalen kunnen heel vermakelijk zijn. Voor je het weet gaan mensen echt geloven dat de Verschrikkelijke Sneeuwman gezien is. Dat heet ook wel een hoax.
Internet is een machtig wapen. Bewust verkeerde informatie geven gebeurt niet alleen maar in landen waar de leider veel macht heeft en wil houden. Het is tegenwoordig overal aan de orde van de dag. Gelukkig zijn er factcheckers om je rond belangrijke zaken van feiten te voorzien en fakenews van fact te scheiden.
Je hebt nu een idee waarom betrouwbaarheid belangrijk is. Dan is de volgende vraag: wie zorgt daarvoor? De boeken die je op school gebruikt zijn vrij betrouwbaar. Van de meeste onderwerpen in schoolboeken zijn de bronnen in orde. Daar heeft de uitgeverij voor gezorgd, toen ze de boeken lieten schrijven. Een professionele schrijver schreef en een redactie controleerde. Schoolboeken waarin veel onzin staat, wil niemand hebben. Op internet gaat het anders. Internet is van iedereen. Informatie kan in een handomdraai op een site worden geplaatst. Door iemand met verstand van zaken. Of door iemand die er niks van begrijpt. Dat mag en er is niemand die het controleert.
<aside> 👉 Op internet is ‘liken’ (duimen of hartjes geven) heel belangrijk – veel likes bij een onderwerp laten je al snel geloven dat iets waar of belangrijk is. Google zet de sites met de meeste bezoekers ook bovenaan. Maar de meest gebruikte site of het vaakst ‘gelikete’ filmpje is zeker niet meteen de meest betrouwbare bron.
</aside>
Wie controleren betrouwbaarheid?
Journalisten en wetenschappers houden zich de hele dag met betrouwbaarheid bezig. In beide beroepen doe je onderzoek naar feiten. We hebben deze mensen hard nodig, want onderzoek is tijdrovend, soms zelfs echt saai om te doen.
In zowel de wetenschap als de journalistiek staan publicaties nooit op zich. Ze worden altijd (vroeger of later) weer collega’s gelezen en bekritiseerd.
Beide worden zij weer gecontroleerd door kritische vakgenoten en vakorganisaties.
<aside> 📌 Keurmerk
België heeft een keurmerk voor hulpsites voor kinderen en jongeren vanaf 8 jaar: WatWat. Sites met dit logo zijn partner van ambrassade.be en veilig te gebruiken.
</aside>
Een zoekmachine maakt geen onderscheid tussen meningen en feiten, tussen zin en onzin, betrouwbaar en niet-betrouwbaar. Dat onderscheid moet je zelf maken. Je moet oog krijgen voor de betrouwbaarheid, samen met de bruikbaarheid van informatie.
Google en betrouwbaarheid
Google doet geen directe uitspraak over de betrouwbaarheid van websites die ze laten zien. Omdat Google een zoekmachine maakt waarin ze geld verdienen met advertenties, zou je kunnen zeggen: maar goed ook. Maar Google probeert tegenwoordig wel vaak één antwoord te geven. Dat is geen goede ontwikkeling. Kijk bij Verder leren naar de pagina(’s) over zoekresultaten.
<aside> 👁️🗨️ DIT WEET JE NU … over betrouwbaarheid
Je hebt betrouwbare basiskennis nodig om te kunnen zoeken.
Verkeerde informatie leidt tot misverstanden. Sommige verwarring is moeilijk te herstellen. Het is makkelijker iets aan te leren dan iets af te leren.
Goede, waardevolle informatie ontstaat vooral door samen te werken. En door samen kritisch te blijven kijken of iets klopt. Wetenschap en journalistiek hebben dit beide als uitgangspunt.
Een betrouwbare bron is een bron gemaakt door deskundigen en/of professionals.
Laat het, bij het zoeken naar informatie, niet in de eerste plaats afhangen van wat Google voor jou beslist. Of door wat ChatGPT voor tekst klaarstoomt. Gebruik je basiskennis en controleer de feiten bij andere bronnen.
</aside>
Externe links en bronnen >
Pinboard: bookmarks for slimzoeken tagged 'factcheckers'
Pinboard: bookmarks for slimzoeken tagged 'betrouwbaarheid'
Verder leren >
Betrouwbaar, vertrouwd of bruikbaar
Het ene resultaat is het andere niet
Makers-pagina gevonden: Wie zijn dit?
15+ menu original - synced blok
[Slim Zoeken](<http://slimzoeken.nu/>) ©2024 by [Maarten Sprenger](<http://slimzoeken.nu/over>) is licensed under [CC BY-NC 4.0](<https://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/?ref=chooser-v1>) [15+]
Word een Slim Zoeken supporter