Onderwerpen/overzicht - menu blok original

<aside> 🔰 Nepnieuws is veel in het nieuws. Terecht of niet?

</aside>

Bespreek dit plaatje. Let op de karakters.

Bespreek dit plaatje. Let op de karakters.

Nepnieuws

Nepnieuws is de laatste jaren enorm gegroeid. Het wordt via social media supersnel verspreid. Vooral via TikTok, Insta, X en Facebook; deze media worden volop ingezet om meningen te beïnvloeden. In oorlogen, in verkiezingen, maar ook gewoon keihard als verdienmodel. Overal waar iets te winnen valt.

Hoe ga je om met nepnieuws? Tip 1: Werk aan je algemene kennis. Iemand die goed geïnformeerd is, laat zich minder snel misleiden. Let op: minder snel, want nepnieuws kan heel echt lijken.

<aside> <img src="/icons/target_blue.svg" alt="/icons/target_blue.svg" width="40px" />

Gebruik vooral vertrouwde bronnen die je samen in de klas hebt onderzocht.

</aside>

Zo oud als de wereld

Nepnieuws heeft altijd bestaan. Vroeger ging het gewoon mondeling. Mensen werden betaald om roddels te verspreiden. Op straat, in de kroeg, aan het hof van de koning. ‘Zeg heb je al gehoord van …?’ En zeg nou zelf, waarom zou je iets dat je hoort van een bekende niet geloven?

Een andere manier om nepnieuws te verspreiden: een serieuze toespraak houden. Hoe geweldiger, hoe grappiger, hoe bozer en overtuigender iemand spreekt, des makkelijker neemt het publiek de boodschap over. Mensen raken onder de indruk. Met de haat, oorlog en vervolging als resultaat. Je eigen mening hebben is zo makkelijk nog niet. Nooit geweest.

Er zijn mooie voorbeelden om te snappen hoe makkelijk je voor de gek gehouden kunt worden.

Deepfakes

Nepnieuws heeft veel verschijningsvormen. Toespraken, krantenberichten, tweets, foto's, video's enzovoort. Moderne techniek staat voor niets. Het is nu ook heel eenvoudig om een persoon in een video met zijn eigen lippen andere dingen te laten zeggen dan tijdens de oorspronkelijke opname.

Dit zijn de zogenaamde deepfakes. Ook de klank van de stem kan worden aangepast aan de echte spreker. In speelfilms kon dat met dure digitale technieken al langer. Maar het kostte veel tijd en geld. Deze bewerkingstechnieken worden steeds goedkoper en komen via apps op de markt.

De diepe bewerkingen kunnen nu real time (onmiddellijk) worden uitgevoerd door iedereen.

Ook manipulatie van media is van alle tijden. Maar technisch bewijzen of iets echt of nep is, wordt steeds ingewikkelder. Foto's en video's verliezen aan bewijskracht. Ongetwijfeld worden daar technische oplossingen voor gevonden, maar voorlopig kunnen deepfakes ongemerkt niet echt zijn.

Bekenden en wildvreemden op je telefoon

Wat geloof je en wanneer? Wie zijn de mensen die je daarbij helpen? Wat zijn je vertrouwde bronnen? Je gelooft immers ook niet alles wat een wildvreemde op straat aan je vertelt? Maar op je telefoon loopt het snel door elkaar. Neem niet elk bericht serieus. Check de herkomst. Het begint bij jezelf: wat zie ik? Wat lees ik? Waarom zou ik dit willen weten? Veel nieuws komt via via – en juist dan let je niet zo op de herkomst. Dan lijkt de wildvreemde al snel op een bekende. En dat is precies de manier waarop nepnieuws gewoon nieuws wordt.

Nepnieuws herkennen

Nepnieuws is vaak moeilijk te herkennen. De berichten lijken precies op hoe een bericht er normaal uitziet. Je ziet op internet veel nepnieuws-checklists. Maar wanneer gebruik je zo’n lijst precies? En zijn die tips wel uitvoerbaar?

Bruikbare tips

Sommige tips zijn meteen bruikbaar. Niet alleen voor nepnieuws, maar bij alle informatie. De eerste drie tips hieronder kun je toepassen op alles wat je leest en bekijkt, nieuws of geen nieuws.

  1. Gebruik je gezond verstand. Iets dat te mooi is om waar te zijn, is het meestal ook. Zeker als de kop spectaculair is. Zoals: ‘Bevroren witbrood als nieuwe superfood’.
  2. Lees verder dan de kop. Vaak wordt een bericht al geliket voor het helemaal is gelezen. Dus: lees het hele bericht... en ga verder met tip 3.
  3. Onderzoek ook je eigen vooroordelen. Denk je bij een bericht meteen: ja, dat vind ik ook, krab dan eerst nog even achter je oren. Klopt het ook?

<aside> 😅 Let ook hierop. Is iets een grap? Grappenmakers versturen ook graag nepnieuws. De grappen kunnen bedoeld zijn om mensen wakker te schudden. Of gewoon om ergens de draak mee te steken. Dat heet satire. Websites als De Speld in Nederland, Raaskalderij in Vlaanderen of The Onion in Amerika doen dat. Soms is satire zo goed dat lezers er intrappen ook al staat er ‘grap’ boven. Ze vertellen het als echt nieuws door.

</aside>

Moeilijke tips

Vraag de experts

De vraag: ‘Wat is de bron?’, is erg lastig te beantwoorden. Bronnen worden vaak niet vermeld. Kijk als je twijfelt aan een bericht bij de professionals. Zij hebben hun beroep gemaakt van het onderscheiden van echt en nep. Ga naar de links bij dit hoofdstuk voor websites zoals nieuwscheckers.nl.

Webcheck

Gebruik de Webcheck om zelf te checken of een website bruikbaar is als informatiebron. Daar komen verschillende van deze tips ook aan bod. En heel belangrijk: Speur zelf altijd naar de makers: van wie is een bericht afkomstig? En let op, check vooral de bron, niet alleen de afzender!

<aside> 👁️‍🗨️ DIT WEET JE NU … over nepnieuws

in bewerking

</aside>

Externe links en bronnen >

Nepnieuws op: Start.slimzoeken.nu

Factcheckers op: Start.slimzoeken.nu

Datums op: Start.slimzoeken.nu

Verder leren >

Clickbait. Kijk verder dan de kop!

Datums - is de informatie actueel?

Het nieuws, wat doe jij er mee?

Soorten informatie

Wat zijn de bronnen van jouw bron?

Vertrouwde bronnen

Home

[Slim Zoeken](<http://slimzoeken.nu/>) ©2024 door [Maarten Sprenger onder licentie](<http://slimzoeken.nu/over>) [CC BY-NC 4.0](<https://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/deed.nl>) [8-14] Word een Slim Zoeken supporter Leerkrachtinformatie