Home > Onderwerpen

<aside> 🔰 Een chatbot is onder andere bruikbaar als aanzet voor vragen en onderzoek. Het is een mooie en snelle manier om op ideeën te komen. Daarna moet jij zelf nog altijd flink aan het werk met bronnenonderzoek. Maar zoeken naar de kwaliteit van bronnen moet je als je gaat googelen trouwens ook doen. Juist daar gaat Slim Zoeken over.

</aside>

“Wat kan ik voor je doen?…” | 2.2

<aside> 📌

Wat kan een chatbot niet?

Een chatbot kan niets met zekerheid zeggen over de betrouwbaarheid van informatie. Punt.

</aside>

Hoe kan een chatbot je helpen met informatie?

Lees eerst de pagina Chatbots voor je verder gaat.

Chatbots zijn taalmachines, geen zoekmachines. Chatbots stellen een mogelijk antwoord voor je samen. Dat antwoord kan er heel goed uitzien, maar je moet het altijd controleren. Een chatbot-antwoord is ook nooit compleet. Eerder soms complete onzin.

Chatbots ‘verzinnen’ soms ook gewoon dingen. Dat verzinnen wordt fabuleren of hallucineren (woord van het jaar in 2025) genoemd. Het antwoord klinkt dan wel goed, maar het is onzin: gewoon mooie zinnen achter elkaar.

Sowieso geldt juridisch: een chatbot kan nooit als bron genoemd worden. Net zo min als een zoekmachine een bron is. Het zijn beide hulpmiddelen. Zie de Raindrop-links hieronder.

Een chatbot kan je helpen met samenvatten of verduidelijken van informatie. Je kan bijvoorbeeld een moeilijk stuk tekst in de prompt plakken (of uploaden) en daar vragen over stellen. Maar ook bij een samenvatting moet jezelf goed opletten. Als je precies dezelfde vraag in een (andere) chat nog eens stelt, zul je variaties op het antwoord krijgen.

Ook kan een chatbot met ideeën rond een onderwerp komen. Zo leer je nieuwe woorden. Dat kan je helpen om te gaan zoeken met een zoekmachine naar betrouwbare bronnen rond dat onderwerp.

<aside> 👉

Vraag steeds: Schrijf het op in begrijpelijke taal. Zet die opdracht standaard in je prompt. Geef bijvoorbeeld deze opdracht: Tekst in begrijpelijke taal (niveau B1)

Of voeg dit toe: Als tekst voor leken. Een leek is iemand die ergens nog niet veel van weet. Geef misschien nog aan: Deel de tekst in 3 of 4 hoofdpunten in. Maar dat laatste doen chatbots vaak al vanzelf.

En vraag nooit zoiets Als uitleg voor iemand van 10 jaar , dan gaat de chatbot wat kinderachtig schrijven en populaire taal toevoegen.

</aside>

Je kunt tijd besparen met het gebruik van chatbots. Het brengt je op een snelle manier in contact met een onderwerp. Maar blijf zelf opletten of uitkomst klopt of niet.

🫥 Test: Producten van schimmels

Basiskennis is dus heel belangrijk om chatbot-informatie op waarde te kunnen schatten

• Zie je links naar bronnen staan, dan zijn dat zeker niet altijd de bronnen van het antwoord. Het antwoord is namelijk altijd samengesteld uit ontelbaar veel internetbronnen, op basis van complexe algoritmes. De links die je ziet zijn een soort logische extra service en ze linken ook soms naar onzin-bronnen. Chatbots worden meer en meer gecombineerd met zoektechnologie (RAG). Zie de laatste alinea hieronder.
• Chatbots geven ook regelmatig een goede bron door die geschikt en logisch lijkt, maar waar de informatie dan niet te vinden is. Ook in de betaalde versies! De chatbot heeft gegokt dat het er wel zou staan (en dat is precies hoe LLM’s achter de chatbots werken.) Als chatbots fragmenten van de bron tonen is dat vaak een goed teken. (En dat kan je zelf ook makkelijker controleren).

<aside> 📌

Vraag : geef een dieplink bij (... jouw deelvraag zoals dat in de chat staat...). En voeg toe: Waar is dat exact te vinden? Óf je krijgt dan de dieplink, óf de chatbot zal toegeven dat er inderdaad geen originele informatie over je vraag bestaat!

</aside>

Nog een lastig punt is dat chatbots heel zelfverzekerd doen over hun antwoorden. Tegelijk geven ze je gewoon gelijk wanneer je zegt dat iets niet klopt. Daarnaast zijn chatbots ook reuze beïnvloedbaar. Als je aandringt kan je ze zelfs 1+1=3 leren. Chatbots op onverwachte stupiditeiten controleren is iets nieuws. Stel je een kritische vraag, dan komt er misschien wel een heel ander antwoord. Even zelfverzekerd.

Je ziet wel af en toe dat chatbots ook zelf zeggen dat je hun informatie moet dubbelchecken. Bijvoorbeeld zo: Gemini kan onjuiste informatie tonen, ook over mensen. Dubbelcheck daarom de reacties.

<aside> 👉

Hoe goed een chatbot ook kan praten, het is en blijft een machine die gebouwd is om jou te boeien en tevreden te houden. Er zit geen menselijk gedrag in, zelfs al zegt de bot ‘ik’ en klinkt de bot verbaasd, blij of een beetje boos. De bot imiteert een mens en dat lijkt heel echt. Houd daar rekening mee.

Vertel ook geen persoonlijke dingen. Beleefd praten is goed, maar dat is meer voor jezelf en voor wie er eventueel meeleest. Je hoef aan een chatbot ook zeker geen antwoord te geven op vragen die niks met je onderwerp te maken hebben.

</aside>

Hoe pak je het aan?

Als je ChatGPT of een andere chatbot voor informatie gebruikt, neem dan nooit genoegen met het eerste het beste antwoord. Je moet goed lezen waar de chatbot mee komt en doorvragen. Meestal valt er aan een antwoord nog flink wat te verbeteren. Een paar tips:

• Zorg voor afgebakende vragen en duidelijke opdrachten (dat is de prompt).
• Ja/nee vragen hebben weinig zin.
• Geef zelf voldoende informatie vooraf. Dan weet de chatbot in welke richting jouw wensen gaan. Die informatie mag gerust heel uitgebreid zijn. (Als je informatie geeft kun je daarbij ook aan geven: doe nog niks, of: zeg alleen ok, terwijl je verdere uitleg geeft).
• Een chatbot als ChatGPT laat in een antwoord nooit alles zien wat er beschikbaar is. Houd daar rekening mee en vraag door! Je krijgt daarna bijna altijd meer en vaak ook betere informatie.
• Zorg dat je de informatie die je krijgt op een andere manier bevestigd wordt. Gebruik de informatie uit de chatbot-teksten als zoekopdracht in een zoekmachine om de echte bronnen te vinden.
• Bespreek samen met anderen de uitkomsten van gesprekken met ChatGPT, Copilot, Gemini of Perplexity. Ook bij hulp met schrijven en samenvatten. Of bij het vragen om verduidelijking. Klopt het wel? Staan de kernpunten er in?

Ook kan de machine veel informatie verzamelen over wat jij doet of wat jij over jezelf vertelt. Jouw privacy moet daarom nog veel beter beschermd gaan worden dan nu het geval is. Daar zal de overheid meer nieuwe wetten voor moeten maken. Maar het zal nog wel even duren voordat de belangen van gewone mensen in evenwicht komen met geld verdienen.

<aside> 📌

De bubbel van één

Maar misschien vind je het prettig om persoonlijke dingen aan een chatbot te vertellen. Misschien is de chatbot je maatje. Niemand die jou zo goed begrijpt.

Door veel met één chatbot te praten kun je in een bubbel van één terecht komen: een digitale wereld die helemaal om jou draait, waarin weinig ruimte is voor andere meningen of nieuwe ideeën. Ken je anderen die dit ook hebben? Praat er over met elkaar. Hoe ver vind je dat de invloed van AI in je leven mag gaan?

</aside>

RAG, een interessante combinatie

RAG is een combinatie van een zoekmachine en een chatbot. Met RAG krijg je teksten op basis van bronnen die inhoudelijk passen bij je vraag. RAG staat voor: Retrieval-Augmented Generation.

Perplexity bijvoorbeeld maakt gebruikt van RAG. Net als Google Gemini. Je ziet dan de daadwerkelijk gebruikte bronnen staan.

Maar… je moet nog steeds alert zijn op de waarde van die bronnen. Zelf de links onderzoeken blijft belangrijk. Alles hangt af van de beschikbare online informatie. En echt niet alles staat op het web. Je zou kunnen zeggen: RAG-tools zijn vooral een heel interessante manier om nieuwe bronnen te vinden. Aan de hand daarvan kijk je dan welke bronnen je verder kunnen helpen. De geleverde tekst helpt om je onderwerp te verkennen. NotebookLM van Google maakt ook gebruik van RAG.

En ook in deze tools is de geleverde tekst een mogelijkheid. Er zijn talloze antwoorden op wat je vraagt mogelijk, met andere details. Heb je kritiek, dan schrijft de chatbot: “U heeft een terechte opmerking” of “Goed dat je dat zegt”. En dan komt er misschien wel een helemaal nieuwe invalshoek.

<aside> 📌

Zo komen uit op een laatste punt. Chatbots zijn getraind om positief te praten. Dat pakt regelmatig raar uit. Over de gekste onderwerpen kan een chatbot dan ook de voordelen gaan noemen. Blijf zelf goed opletten waar antwoorden van een chatbot gekleurd worden door deze instelling.

</aside>

<aside> 👁️‍🗨️ DIT WEET JE VOORLOPIG … over het gebruik van chatbots als bron

• Een chatbot is geen zoekmachine maar een taalmachine.
• Chatbots praten meestal heel zelfverzekerd, maar ze hebben op allerlei momenten gewoon ongelijk. Chatbots zijn daardoor een onbetrouwbare bron.
• Leer goede prompts te schrijven en neem geen genoegen met het eerste het beste antwoord.
• Je moet goed kunnen lezen en zelf al veel weten om een chatbot goed te kunnen gebruiken.
• Je kan een chatbot vooral goed gebruiken om iets voor te bereiden, om een tekst samen te vatten, om nieuwe woorden te leren en om op ideeën te komen. Maar blijf kritisch.
• Belangrijkste advies: test nieuwe tools en praat erover met klasgenoten of collega’s. Deel inzichten. Zo leer ermee te werken. Chatbots gaan niet meer weg.
• RAG is een technologie die gericht zoeken combineert met tekst schrijven. Blijf ook dan nog zelf de gebruikte bronnen onderzoeken.
• Werken met chatbot is altijd een samenwerking tussen mens en machine.

</aside>

Externe links en bronnen >

links

links

Verder leren >

Chatbots

Ik hoef toch niks meer te onthouden?

<aside> 📎

</aside>